W związku z obchodami 70. rocznicy zwycięskiej bitwy pod Monte Cassino, Okręg 2. SWAP w Nowym Jorku zorganizował w maju br. wycieczkę do Włoch. Pierwsze dwa dni były typowo turystyczne: wyjazd do letniej rezydencji papieży w Castel Gandolfo oraz zwiedzanie najważniejszych zabytków Wiecznego Miasta. Jednak nie dla wszystkich, bowiem w południe 15 maja 2014 r. delegacja Zarządu Okręgu 2. SWAP musiała udać do Ambasady RP, gdzie na zaproszenie ambasadora Wojciecha Ponikiewskiego prowadziła rozmowy związane z Centrum Informacyjnym na Monte Cassino i funkcjonowaniu tej placówki w przyszłości. Niestety, w tym ważnym spotkaniu nie wziął udziału komendant Okręgu 2. SWAP Antoni Chrościelewski, który nie doleciał na czas do Rzymu.
 

Udział we mszy św. przy grobie św. Jana Pawła II

16 maja 2014 r. po wczesnej porannej pobudce o godz. 5:30, pojechaliśmy w dość nerwowej atmosferze (spowodowanej ulicznymi korkami) do Watykanu, gdzie w Bazylice św. Piotra mieliśmy zamówioną na godz. 7:00 mszę św. przy grobie św. Jana Pawła II. Było to możliwe dzięki naczelnemu kapelanowi SWAP o. Krzysztofowi Wieliczce (obecnie dyrektor Fundacji Jana Pawła II w Rzymie), który wiele miesięcy wcześniej podjął starania w tym kierunku. Zostały one uwieńczone powodzeniem, dzięki czemu cała nasza SWAP-owska grupa w organizacyjnych uniformach miała szczęście uczestniczyć w eucharystii przy grobie św. Jana Pawła II. Jak wiadomo, 27 kwietnia 2014 r. podczas wielkich uroczystości z udziałem ponad 1,5 miliona pielgrzymów z całego świata, błogosławiony Jan Paweł II został kanonizowany na świętego Kościoła katolickiego.

O. Krzysztof Wieliczko, który odprawiał mszę św. przy grobie ś. Jana Pawła II, modlił się za całą naszą organizację - Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce – jej wszystkich członków i ich rodziny. 

Możliwość modlitwy przy grobie św. Jana Pawła II była dla nas wielkim duchowym przeżyciem. 

Po zakończeniu tej niezapomnianej mszy świętej, zrobiliśmy sobie, już po wyjściu z Bazyliki św. Piotra, pamiątkową fotografię, którą zamieszczamy poniżej:
 

Wyjazd do Cassino

Po niezapomnianej porannej mszy św. przy grobie św. Jana Pawła II pożegnaliśmy się z o. Krzysztofem Wieliczko i wyruszyliśmy na dalsze zwiedzanie Rzymu. Pod Koloseum ku naszemu zaskoczeniu natrafiliśmy na panią prezydent Argentyny, która w towarzystwie kilkuosobowej ochrony podziwiała ten jeden z cudów antycznego świata.

W godzinach popołudniowych wykwaterowaliśmy się z hotelu i ruszyliśmy w podróż do Cassino. Będąc jeszcze na obrzeżach Rzymu, zrobiliśmy zakupy w polskim sklepie  prowadzonym przez naszych rodaków, ponieważ już zatęskniliśmy za polskim jedzeniem. Włoskiej pasty (makaron pod różnymi postaciami) serwowanej do wielu posiłków, mieliśmy już dosyć.

Do Cassino dotarliśmy bez przeszkód. Po zakwaterowaniu w hotelu, pojechaliśmy do miejscowego Muzeum Historiale, gdzie na przylegającym placu zastaliśmy przygotowane trybuny dla gości i zasłonięty pomnik gen. Władysława Andersa. Serdecznie przywitaliśmy się z p. Jolanta Grunert i jej mężem Maurizio oraz innymi pracownikami Museum Historiale, którzy informowali nas o stanie przygotowań do jutrzejszej uroczystości odsłonięcia pomnika. W trakcie naszej rozmowy na plac, który otrzymał nazwę gen. Władysława Andersa, wkroczył marszowym, zdecydowanym krokiem oddział żołnierzy… Wehrmachtu prowadzony przez oficera w niemieckim mundurze. Towarzyszyły temu gromkie wydawane po niemiecku komendy. Ten widok był dla nas szokiem! Zanim ochłonęliśmy z zaskoczenia i niedowierzania, kierowniczka Museum Historiale pani Jolanta Grunert wyjaśniła nam, że jest to jedna z licznych włoskich grup rekonstrukcyjnych, których wiele z okazji obchodów 70. rocznicy bitwy pod Monte Cassino, zjechało z całych Włoch i innych krajów. W odpowiedzi wyraziliśmy nadzieję, że na uroczystości odsłonięcia pomnika gen. Andersa, tychże rekonstruktorów w mundurach Wehrmachtu jednak nie będzie, chyba, że wystąpią w roli jeńców wojennych. Pani Grunert zapewniła nas, że uroczystości odsłonięcia pomnika gen. Andersa, obecni będą jedynie rekonstruktorzy w mundurach żołnierzy 2 Korpusu Polskiego. 

Będący z nami mistrz Andrzej Pityński sprawdził fachowym okiem jakość wykonania cokołu i umocowania na nim rzeźby popiersia gen. Andersa. Ocena wypadła pozytywnie. Przy okazji od Jolanty Grunert, która od kilku miesięcy okazywała nam nieocenioną pomoc przy załatwianiu różnych spraw związanych z postawieniem pomnika w Cassino, dowiedzieliśmy się ciekawej historii. Otóż miejscowa firma kamieniarska Arciero Alberto Lavorazione Marmi, która na zlecenie Okręgu 2. SWAP wykonała granitowy cokół pomnika z wyrytą inskrypcją, w 1970 roku była wykonawcą kamiennej płyty przykrywajacej grób gen. Władysława Andersa na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino. 

Zadowoleni z wizytacji, w dobrych nastrojach wracaliśmy do hotelu. Z okien samochodów podziwialiśmy widok odbudowanego klasztoru na Monte Cassino, którego potężne mury oświetlały ostatnie promienie zachodzącego słońca. 
 

Uroczystość odsłonięcia pomnika gen. Władysława Andersa w Cassino

Sobota, 17 maja, była dla nas dniem szczególnym, bowiem czekały nas dwie ważne uroczystości: odsłonięcie pomnika gen. Andersa w Cassino i otwarcie Centrum Informacyjnego na Monte Cassino. Zaraz po śniadaniu pojechaliśmy do Muzeum Historiale, gdzie na przylegającym placu trwały ostatnie przygotowania przed rozpoczęciem uroczystości. Pomnik gen. Andersa stał przykryty flagą polską i włoską. 

Ustawione trybuny powoli zapełniały się zaproszonymi gośćmi. Wśród nich, ku naszej radości, pojawiła się grupa weteranów – uczestników bitwy pod Monte Cassino w 1944 r., których przyjazd do Włoch zorganizował i opłacił wszystkie koszta Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. W grupie tej byli m. in. naczelny komendant SWAP Wincenty Knapczyk, naczelna prezeska Korpusu Pomocniczego Pań przy SWAP Helena Knapczyk oraz  Wojciech Narębski (b. zołnierz 3 Dywizji Strzelców Karpackich) - emerytowany profesor Akademii Górniczo - Hutniczej z Krakowa.

W uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika (zorganizowanej przez władze miasta Cassino we współpracy z miejscowym Muzeum Historiale), oprócz wspomnianej grupy sędziwych weteranów, udział wzięli m.in.: minister Jan Stanisław Ciechanowski – kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych; szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jacek Cichocki, Ambasador RP w Rzymie Wojciech Ponikiewski, Karolina Kaczorowska - wdowa po ś. p. ostatnim prezydencie RP na uchodźstwie Ryszardzie Kaczorowskim, Anna Maria Anders - córka gen. Władysława Andersa,  kierownictwo Związku Polaków we Włoszech, Wincenty Knapczyk - naczelny komendant SWAP, Helena Knapczyk – naczelna prezeska Korpusu Pomocniczego Pań przy SWAP,  liczne zastępy harcerzy z Polski i  tzw. grupy rekonstrukcyjne, które zaprezentowały umundurowanie i wyposażenie żołnierzy 2 Korpusu Polskiego. Obecni też byli uczestnicy wycieczki SWAP z Nowego Jorku oraz młodzież szkolna z Gimnazjum nr 1 im. Bohaterów Monte Cassino w Złocieńcu, której wyjazd do Włoch sponsorował Okręg 2. SWAP. Władze miasta Cassino reprezentowała delegacja na czele z burmistrzem Giuseppe Golini Petrarcone. 

Odsłonięcia pomnika dokonali burmistrz Cassino - Giuseppe Golini Petrarcone, córka generała Andersa - Anna Maria Anders, oraz dwaj uczestnicy bitwy pod Monte Cassino:  Wincenty Knapczyk – naczelny komendant SWAP i Antoni Chrościelewski -komendant Okręgu 2 Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Nowym Jorku. 

Wykonane z brązu popiersie gen. Władysława Andersa ma metr wysokości, stoi na prawie dwumetrowym granitowym cokole, na którym wyryto dużymi literami krótki napis: 

oraz adnotację w trzech językach (angielskim, włoskim i polskim):

Aktu poświęcenia pomnika dokonał o. Krzysztof Wieliczko - naczelny kapelan SWAP w towarzystwie włoskiego kapelana wojskowego. 

Oprawę muzyczną zapewniła orkiestra Związku Harcerstwa Polskiego i miejscowy, włoski chór, który w języku polskim wykonał pieśń „Czerwone maki na Monte Cassino”. 

Wielkie wrażenie na uczestnikach uroczystości zrobiło odtworzone z taśmy archiwalne przemówienie gen. Władysława Andersa, który w emocjonalnych słowach przypominał dramatyczne epizody z okresu bitwy pod Monte Cassino w 1944 r., wyjaśniał skąd tam się wziął żołnierz polski, oraz dobitnie i bez ogródek nazwał Związek Sowiecki państwem zbrodniczym.

Po tej przejmującej chwili, okolicznościowe, krótkie przemówienia wygłosili: burmistrz miasta Cassino - Giuseppe Golini Petrarcone, Antoni Chrościelewski, minister Jan Ciechanowski i Andrzej Pityński – twórca rzeźby popiersia gen. Andersa. 

Antoni Chrościelewski, występując jako reprezentant fundatora pomnika, tj. Okręgu 2. SWAP w Nowym Jorku, powiedział m. in.:

70 lat temu, jako 19-letni chłopiec zaprawiony syberyjskimi przejściami, wyszkolony w 2 Korpusie brałem udział w bitwie o Monte Cassino. Bitwa dzisiaj przeszła do historii jako legenda. Cmentarz na wzgórzu obok Monte Cassino jest świadectwem poświęcenia i patriotyzmu tych ludzi, którzy tutaj walczyli. 

Dzisiaj chcemy, aby historia nie była zmieniana przez naszych przyjaciół, czy przez naszych byłych wrogów, bo jest ona spaczana. Chcemy aby ta historia pozostała tym, czym była, jasna, prosta i zwycięska. Dlatego postanowiliśmy uczcić dowódcę 2 Korpusu gen. Władysława Andersa, który był nie tylko zdolnym wojskowym strategiem, ale który był dla nas w pewnym rodzaju ojcem i opiekunem. 

Na koniec Antoni Chrościelewski wyraził zadowolenie, że w uroczystości uczestniczy duża ilość polskich harcerzy i grupy rekonstrukcyjne. Zwracając się do nich, wyraził życzenie: - Proszę pamiętać o wspaniałej polskiej historii.

Po przemówieniach wręczono odznaczenia SWAP burmistrzowi miasta Cassino i p. Jolancie Grunert - dyrektorce Muzeum Historiale. Burmistrz Giuseppe G. Petrarcone otrzymał też dokument - akt ofiarowania pomnika gen. Andersa, jako dar Okręgu 2. SWAP dla miasta Cassino. W zamian burmistrz Giuseppe G. Petrarcone wręczył Antoniemu Chrościelewskiemu medal miasta Cassino.

Złożenie wieńców i kwiatów pod pomnikiem gen. Andersa zakończyło tę podniosłą uroczystość. 

Po uroczystości weterani ze SWAP spotkali się z nauczycielami i uczniami z Gimnazjum Nr 1 im. Bohaterów Monte Cassino ze Złocieńca, których wyjazd do Cassino sponsorował Okręg 2. SWAP. Były to jedne z najmilszych chwil, jakie przeżyli weterani ze SWAP podczas całego pobytu we Włoszech.

Monument ufundowany przez Okręg 2. SWAP i przekazany w darze dla miasta Cassino, jest pierwszym pomnikiem generała Władysława Andersa we Włoszech. Plac, na którym stoi pomnik, otrzymał miano: "Largo Wladyslaw Anders (Comandante del II Corpo d` Armata Polacco, 1944)". Uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika było ważnym elementem tegorocznych obchodów 70. rocznicy zdobycia Monte Cassino. 
 

Inauguracja Centrum Informacyjnego na Monte Cassino

Po odsłonięcia pomnika gen. Andersa w Cassino, ufundowanego przez Okręg 2. SWAP,  większość uczestników tej uroczystości pojechała stromymi serpentynami na Monte Cassino, gdzie miała mieć miejsce uroczysta inauguracja Centrum Informacyjnego przy Polskim Cmentarzu Wojennym, którego nazwa bez porozumienia ze SWAP została mieniona na "Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego". 

W budowie Centrum Informacyjnego, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce był głównym sponsorem, ofiarowując na ten cel 100 tys. dolarów, zebranych w publicznej zbiórce pieniężnej i w swoich szeregach organizacyjnych. 

Uroczystość inauguracji Centrum Informacyjnego w dniu 17 maja 2014 r. zaszczycili swoją obecnością liczni weterani - uczestnicy bitwy pod Monte Cassino, a także: premier Rządu RP - Donald Tusk, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych - Jan Stanisław Ciechanowski, ambasador RP w Rzymie - Wojciech Ponikiewski, Karolina Kaczorowska - wdowa po ś.p. prezydencie RP Ryszardzie Kaczorowskim,  kierownictwo Związku Polaków we Włoszech, architekt budynku Centrum Informacyjnego inż. Pietro Rogacień (syn żołnierza 2 Korpusu Polskiego), prof. Krystyna Jaworska (córka żołnierzy 2 Korpusu) oraz  Paolo Morawski - autorzy scenariusza wystawy, oraz wielu sponsorów, dziennikarzy i inn. Obecna też była delegacja władz miasta Cassino na czele z burmistrzem Giuseppe Golini Petrarcone. 

Prowadząca uroczystość p. Joanna Heyman Salvade - prezeska Związku Polaków we Włoszech, po krótkim wprowadzeniu poprosiła o zabranie głosu premiera Doalda Tuska, który po wygłoszeniu swojego krótkiego przemówienia, natychmiast wyszedł z uroczystości, a wraz z nim inni członkowie rządowej delegacji oraz prawie wszystkie media, których nic już więcej nie interesowało. 

Prowadząca uroczystość p. Joanna Heyman Salvade podziękowała imiennie osobom i organizacjom z terenu Włoch, którzy przyczynili się do budowy Centrum Informacyjnego, natomiast nie przedstawiła sponsorów finansowych, a zwłaszcza głównego, czyli Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, dzięki któremu projekt budowy Centrum został uratowany. W ten wielce "oryginalny" sposób "podziękowano" polskim weteranom w Ameryce za ich wysiłek zebrania 100 tys. na ten cel. Nic dziwnego, że uczestnicy wycieczki SWAP poczuli się tym faktem mocno dotknięci, tym bardziej, że odbyli daleką podróż, aby wziąć udział w tej ważnej dla nich uroczystości. 

Z ekspozycją dotyczącą dziejów 2 Korpusu Polskiego znajdującą się wewnątrz budynku Centrum Informacyjnego, zapoznał uczestników wycieczki SWAP ambasador RP w Rzymie Wojciech Ponikiewski. Aktu poświęcenia Centrum Informacyjnego dokonał naczelny kapelan SWAP o. Krzysztof Wieliczko. Na prośbę komendanta Okręgu 2. SWAP Antoniego Chrościelewskiego uczestnicy wycieczki SWAP uczcili minutą ciszy wszystkich poległych i zmarłych żołnierzy 2 Korpusu Polskiego. 

Sam budynek Centrum Informacyjnego prezentuje się bardzo dobrze, jego zewnętrzne ściany wyłożone miejscowym kamieniem doskonale komponują się z otoczeniem. Wystawa, aczkolwiek w dużej mierze odbiega od założonego, zwycięskiego projektu firmy Klaput Project, należycie spełnia swoją podstawową funkcję, tj. informując w trzech językach (angielskim, włoskim i polskim) skąd wzięli się polscy żołnierze pod Monte Cassino w 1944 r., gdzie przyszło im walczyć i ginąć za wolność "Naszą i Waszą".

Na frontonie budynku zainstalowano wykonaną ze sztucznego tworzywa tablicę z nazwiskami największych donatorów, którzy ofiarowali na budowę Centrum Informacyjnego minimum 1 tys. EURO, tj. około 1,4 tys. dolarów.

Przed budynkiem Centrum Informacyjnego na życzenie Okręgu 2. SWAP budowniczowie zainstalowali „poidełko”, gdzie zwiedzający mogą napić się wody. Do tej pory, jak informowali nas przewodnicy grup turystycznych odwiedzających Polski Cmentarz Wojskowy na Monte Cassino, był to poważny problem, zwłaszcza w miesiącach letnich, gdy temperatury często sięgają powyżej 30 stopni Celsjusza.

Przed instytucjami odpowiedzialnymi za budowę Centrum Informacyjnego stoi kolejne poważne zadanie, utrzymanie tego budynku i znajdującej się w nim ekspozycji w należytym stanie technicznym, aby mógł on w następnych latach dalej wypełniać swoje edukacyjne zadania.
 

Centralne uroczystości  na Polskim Cmentarzu Wojskowym  na Monte Cassino, 18.V.2014

W niedzielny poranek 18 maja, po otrzymaniu specjalnych identyfikatorów i przepustek dla naszych pojazdów, wjechaliśmy stromymi serpentynami na Monte Cassino. Z parkingu przy Centrum Informacyjnym udaliśmy się na pobliski Polski Cmentarz Wojenny, gdzie miała się odbyć centralna uroczystość obchodów 70-lecia zwycięskiej bitwy. W drodze na cmentarz przechodziliśmy przez szpaler harcerzy i harcerki, którzy w rękach symboliczne czerwone maki. Na głównej płycie cmentarza otrzymaliśmy miejsca tuż za grupą 50 polskich weteranów - uczestników bitwy pod Monte Cassino w 1944 r. Wśród nich byli również członkowie SWAP, którzy przyjechali w grupie zorganizowanej na koszt Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Byli to m.in.: Wincenty i Helena Knapczykowie, Emilia Fudala, Paweł Dąbrowski, Henryk Ścigała, Wacław Wierzbicki. W naszej grupie, zorganizowanej przez Okręg 2. SWAP, mieliśmy tylko jednego uczestnika bitwy o Monte Cassino kol. Antoniego Chrościelewskiego. Zauważyliśmy też dwóch znajomych kombatantów z  SPK: Czesława Gniewskiego i Zbigniewa Gondka. 

Z boku na nami siedziała grupa weteranów niemieckich, również uczestników tej bitwy. Przyznaję, że jakoś nieswojo czuliśmy się w ich bliskim sąsiedztwie. 

Uroczystość na Polskim Cmentarzu Wojskowym, odbywająca się przy pięknej, słonecznej pogodzie była imponująca. Wielkie wrażenie robiła wielka ilość (1800) polskich harcerzy z kraju i zagranicy, którzy na zmianę trzymali wartę honorową przy każdym grobie poległego polskiego żołnierza. Harcerze od żyjących uczestników bitwy o Monte Cassino otrzymali biało-czerwone sztandary jako symbol przekazania tradycji 2 Korpusu Polskiego i jego etosu walki o wolność i niepodległość Polski. Jednym z weteranów, który przekazał harcerzom taki syboliczny sztandar, był kol. Wincenty Knapczyk - naczelny komendant SWAP. 

W uroczystości udział wzięli m.inn.:  premier Donald Tusk z małżonką, wnuk brytyjskiej królowej Elżbiety II książę Harry, gubernator generalny i naczelny dowódca Nowej Zelandii Jerry Matreparae, oficjalna delegacja z Kanady, prefekt włoskiej prowincji Frosinone Emilia Zarrari oraz  burmistrz miasta Cassino Giuseppe Golini Petrarcone.

Na cmentarzu odprawiona została uroczysta msza św. celebrowana przez kardynała Kazimierza Nycza. Wśród kapałanów - koncelebransów widoczni byli m. in. biskup polowy Wojska Polskiego bp Józef Guzdek, a także naczelny kapelan SWAP o. Krzysztof Wieliczko.

Z dostojeństwem  odczytano apel poległych, kompania honorowa Wojska Polskiego oddała salwę honorową.  Za poległych żołnierzy w bitwie pod Monte Cassino modlili się także duchowni prawosławni, ewangeliccy i naczelny rabin Polski. Odegrano też na trąbce Hejnał Mariacki w nawiązaniu do wydarzenia z 18 maja 1944 r., gdy po zdobyciu Monte Cassino, na ruinach klasztoru utwór ten odegrał plutonowy Emil Czech. W imieniu żyjących weteranów tamtych wydarzeń sprzed 70. lat hołd poległym towarzyszom broni złożył prof. Wojciech Narębski, 

Na koniec złożono wieńce i czerwone maki na grobach poległych żołnierzy. Na grobie gen. Władysława Andersa i jego żony Ireny znicz zapaliła ich córka Anna Maria Anders.
Po zakończeniu uroczystości, które trwała około 2,5 godziny, zjechaliśmy naszymi samochodami do miasta Cassino na specjalny obiad wydany przez szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Wszyscy weterani - uczestnicy bitwy pod Monte Cassino otrzymali pięknie wykonane upominki wraz z okolicznościowym tekstem przemówienia prezydenta RP Bronisława Komorowskiego.

W opinii wielu weteranów, którzy od lat biorą udział w rocznicowych uroczystościach na Monte Cassino, tegoroczne były najpiękniejsze. Szkoda tylko, że tak niewielu już uczestników bitwy o Monte Cassino mogło wziąć w nich udział. 

Tekst: Teofil Lachowicz
Zdjęcia: Z. Bielski i T. Lachowicz
 

KLIKNIJ NA ZDJĘCIE, ABY UZYSKAĆ POWIĘKSZENIE

.

.

.

.

.

..

.

.

.

.

.

.

..

.

.

.

..

.

.

.
Powrót do archiwum wydarzeń