O tej niewielkiej wsi w Gminie Jarocin, pow. Nisko, woj. Podkarpackie, o której mało kto słyszał, nagle stało się głośno latem ubiegłego roku, kiedy to na jej obrzeżach przy nowo zbudowanej autostradzie S19, znanej jako "Via Carpatia", 14 lipca odsłonięty został pomnik "Rzeź Wołyńska", autorstwa zmarłego w 2020 roku znakomitego rzeźbiarza Mistrza Andrzeja Pityńskiego. Pomnik ufundowany został w głównej mierze przez nowojorski Okręg 2. Stowarzyszenia Weteranów Armii polskiej w Ameryce. 

Na uroczystość odsłonięcia pomnika, ku zaskoczeniu organizatorów, przybyło wiele tysięcy naszych rodaków z Polski i wielu krajów, nawet tak odległych jak Australia, Stany Zjednoczone i Kanada. Niestety z powodów politycznych (pomnik uznano za zbyt drastyczny i antyukraiński) zabrakło przedstawicieli  władz państwowych, hierarchii kościelnej, instytucji państwowych i Wojska Polskiego. To wielkie wydarzenie zostało "zamilczane" przez największe krajowe media. Chlubnym wyjątkiem była jedynie Telewizja Trwam, która w głównym w wydaniu wieczornych wiadomości zamieściła filmową relację z Domostawy.

W ubiegłym roku do Domostawy na uroczystość odsłonięcia pomnika "rzeź Wołyńska"
przybyły tysiące naszych rodaków z całego świata. 14 lipca 2024. Fot. Archiwum.

Od tamtego historycznego wydarzenia minął rok, podczas którego wiele się wydarzyło. Pomnik, który zyskał miano "narodowego", wzbudził wielkie zainteresowanie i wbrew nieprzychylnym opiniom  był masowo odwiedzany przez indywidualnych zmotoryzowanych Polaków, jak i zorganizowane grupy autokarowe, motocyklowe, rowerowe a nawet konne. Pod pomnikiem pojawiali się politycy z różnych opcji politycznych np. Lech Wałęsa, Leszek Miller, Przemysław Czarnek, o czym informowali na swoich profilach na Fecebooku. 30 maja 2025 roku w ostatnim dniu wyborczej kampanii prezydenckiej pod pomnikiem pojawił się główny kandydat na urząd Prezydenta RP Karol Nawrocki. Był to bardzo ważny gest wobec kresowych środowisk, co przełożyło się na uzyskanie przez niego tysięcy dodatkowych głosów i ostateczne zwycięstwo w prezydenckich wyborach. 
     
4 czerwca Sejm RP przyjął ustawę o ustanowieniu 11 lipca Narodowym Dniem Pamięci o Polakach - Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ją 2 lipca 2025 roku. 
     
Bariery pękają, 10 lipca pod pomnik przybył oficjalnie wicemarszałek Sejmu RP Krzysztof Bosak. 
     
Tegoroczna uroczystość w Domostawie odbyła się 12 lipca pod nazwą Obchodów Narodowego Dnia Pamięci o Polakach - Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej. Mimo, że przybyło mniej uczestników niż rok temu, to jednak tym razem polową Mszę Świętą celebrował biskup pomocniczy, senior diecezji sandomierskiej Edward Frankowski. 

 
W tym roku polową Mszę Świętą odprawił ks. biskup Edward Frankowski. Fot. Zygmunt Bielski

Było też Wojsko Polskie, wartę honorową przy pomniku trzymali żołnierze 3. Batalionu Radiotechnicznego z Sandomierza. Na uroczystość przybyła spora grupa polityków, głównie posłów na Sejm RP reprezentujących ugrupowania opozycyjne m. in. były minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, obecny wiceprezes partii politycznej Prawo i Sprawiedliwość. 

Wartę honorową przy pomniku  trzymali żołnierze 3. Batalionu Radiotechnicznego z Sandomierza. Fot. Zygmunt Bielski.
     
Po nabożeństwie poświęcono ufundowany przez Polonię amerykańską Dzwon Pamięci, odlany przez znaną firmę z Przemyśla „Odlewnia Dzwonów Maciej Felczyński S.C.”, będzie symbolicznym dopełnieniem przestrzeni wokół pomnika. Głównymi sponsorami Dzwonu Pamięci są: Krzyszof Rostek (polonijny biznesmen z Brooklyna), nowojorski Okręg 2. SWAP oraz inni ofiarodawcy. 

 
Dzwon Pamięci ufundowany przez amerykańską Polonię. Fot. Zygmunt Bielski
     
Po Mszy Świętej odczytano apel pamięci zakończony salwą honorową, złożono pod pomnikiem liczne wieńce i wygłoszono okolicznościowe przemówienia. Odczytano list od Prezydenta elekta RP, prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr Karola Nawrockiego, który złożył podziękowania tym, którzy od lat dbają o zachowanie pamięci o ludobójstwie na Kresach: - Dziękuję wszystkim Państwu za pamięć o naszych rodakach bestialsko pomordowanych przez ukraińskich nacjonalistów. Także dzięki Wam wiedza na temat tego ludobójstwa będzie przekazywana z pokolenia na pokolenie.
     
Przed nami odnalezienie i godny pochówek tych, którzy spoczęli w bezimiennych dołach śmierci poza granicami współczesnej Polski. Zapewniam Was, że do tego celu będę dążył niezależnie od okoliczności.

 
Przemawia Zbigniew Walczak, prezes Społecznego Komitetu Budowy Pomnika 
"Rzeź Wołyńska" w Domostawie. Fot. Zygmunt Bielski
     
Wśród wielu mówców głos zabrał przedstawiciel delegacji SWAP przybyłej z USA dr Teofil Lachowicz, który przypomniał perypetie związane z postawieniem w Polsce pomnika „Rzeź Wołyńska”, zwłaszcza niechlubną rolę Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych w Gliwicach (GZUT). Dla kontrastu ukazał też bardzo pozytywną postawę pana Piotra Piszczkiewicza, właściciela odlewni artystycznej pod Krakowem, który pomógł zdemontować i wywieźć monument „Rzeź Wołyńska” z Gliwic do Jarocina na Podkarpaciu, gdzie przeprowadził konserwację zdemontowanej rzeźby oraz dokonał jej skomplikowanego montażu na cokole w Domostawie. Za ten czyn Piotr Piszczkiewicz wyróżniony został przez władze SWAP „Medalem Ignacego Jana Paderewskiego”, autorstwa Mistrza Andrzeja Pityńskiego. Tym samym odznaczeniem wyróżniono również dr. Witolda Zycha historyka sztuki, który od wielu lat propaguje twórczość artystyczną Andrzeja Pityńskiego. Odznaczenia wręczył wicekomendant naczelny SWAP Zbigniew Rostkowski w asyście adiutanta finansowego SWAP Zygmunta Bielskiego.

Odznaczony "Medalem Paderewskiego" Piotr Piszczkiewicz w rozmowie z Krzysztofem Rostkiem (pierwszy z lewej), głównym sponsorem Dzwonu Pamięci. Fot. Zygmunt Bielski  
          
W uroczystości w Domostawie uczestniczyła siedmioosobowa grupa członków SWAP, którzy w tym czasie przebywali w Polsce. Byli to: Zbigniew Rostkowski (Pl. 111 w New Britain), Zygmunt Bielski (Pl. 123 w Nowym Jorku), Tadeusz Siłka (Pl. 111 w New Britain, CT), Teofil Lachowicz (Pl. 123 w Nowym Jorku), Tadeusz Wojtoń (Pl. 111 w New Britain, CT),  Stanisław Święcki (Pl. 119 w Hartford, CT) i Jan Surma (Pl. 51/99 w Jersey City, NJ).

 
Grupa SWAP na uroczystości w Domostawie, 12 lipca 2025. Od lewej: T. Siłka, Z. Bielski, 
T. Lachowicz, Z. Rostkowski, S. Święcki, T. Wojtoń. Na zdjęciu brak Jana Surmy. 

Ceremonię zakończyły występy artystyczne: koncert "Historia prawdziwa pieśnią opisana" w wykonaniu Grzegorza Podwójnego oraz Zespołu "Hubal". Przybyli goście mieli również okazję obejrzeć na wielkim ekranie II część filmu dokumentalnego pt. "Sąsiedzi".
     
Podczas tego wydarzenia można było kupić pięknie wydany album autorstwa dr. Witolda Zycha pt. Narodowy Pomnik Rzezi Wołyńskiej w Domostawie. Uroczystość odsłonięcia 14 lipca 2024 roku. Wydanie albumu sfinansował nowojorski Okręg 2. SWAP. 

Tegoroczna uroczystość została sprawnie zorganizowana przez Społeczny Komitet Budowy Pomnika "Rzeź Wołyńska" w Domostawie na czele z prezesem Zbigniewem Walczakiem. Całą relację z tego wydarzenia można obejrzeć na YouTube wpisując hasło: 82 Rocznica Rzezi Wołyńskiej, Domostawa
 

Tekst: TL
Zdjęcia: Zygmunt Bielski
 

KLIKNIJ NA ZDJĘCIE, ABY UZYSKAĆ POWIĘKSZENIE
 

Powrót do archiwum wydarzeń